लोकसेवा परिक्षा तयारी र समसामयिक विषय

समसामयिक घटना 

समसामयिक घटना तथा मुद्दाको व्यापकतालाई मध्यनजर गर्दै यसको तयारीका लागि एउटा वैज्ञानिक तरिका विकसित गर्न सकिन्छ जसअन्तर्गत निम्नलिखित तथ्यलाई ध्यानमा राख्नु आवश्यक छ ।

१. राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय घटनाक्रमलाई वर्गीकृत गरेर अध्ययन गर्नुपर्छ । उक्त घटनाअन्तर्गत विभिन्न राजनैतिक, आर्थिक, सामाजिक,  सांस्कृतिक एवं खेलकुद आदिसँग सम्बन्धित जानकारीलाई व्यवस्थित गरेर हेर्नुपर्छ ।

२. समसामयिक घटनाहरु प्रति आफ्नो अभिरुचि विकसित गर्ने प्रयास गर्नुपर्छ । प्रत्येक दिन कुनै स्तरीय राष्ट्रिय समाचारपत्र, विश्वासनीय अनलाईन पत्रिकाहरु पढ्ने, रेडियोमा खवरहरु सुन्ने तथा टेलिभिजनमा समाचार हेर्ने बानी बसाल्नुपर्छ ।

३. कुनै पनि घटनाको तथ्यात्मक तथा अवधारणात्मक पक्षको विश्लेषण गरि बुझ्ने प्रयास गर्नुपर्छ ।

४. समसामयिक विषयका लागि सधैं प्रमाणित स्रोतहरुलाई आधार बनाउनुपर्छ ।

५. कुनै पनि घटनालाई त्यसको बहुआयामिक तरिकाबाट हेर्नुपर्छ । घटनाको सकारात्मक र नकारात्मक पक्षका साथसाथै राजनैतिक, आर्थिक, सामाजिक, सांस्कृतिक एवं भौगोलिक पक्ष पनि बुझ्नुपर्छ ।

६. समसामयिक घटनासँग सम्बन्धित प्रश्न कतिपय अवस्थामा मानचित्रमा पनि आधारित हुन्छन् । अत: कुनै घटना र त्यससँग सम्बन्धित भौगोलिक पक्षको अध्ययन पनि अनिवार्य हुन्छन् ।

७‍. नयाँ प्रकारका कुनै पनि घट्नाहरुलाई नोट गरिहाल्नु पर्छ । 

समसामयिक विषयको वर्गीकरण

समसामयिक विषयको तयारीका लागि विविध विषयलाई अलग-अलग खण्डमा विभाजिन गरेर त्यसको अध्ययन तथा विश्लेषण गर्नुपर्छ ।

१. राष्ट्रिय महत्त्वको विषय

• राष्ट्रिय गतिविधिहरु
• सरकारको नीति तथा कार्यक्रम त्यसका विभिन्न क्रियाकलाप
•  न्याय व्यवस्था तथा न्यायालयको महत्त्वपूर्ण निर्णय
• राष्ट्रिय योजना आयोगका गतिविधीहरु
• क्षेत्रीय तथा स्थानीय गतिविधि
• विविध विषयसँग सम्बन्धित समिति तथा आयोगहरूको प्रतिवेदन
• चर्चित व्यक्तित्व
• विभिन्न विषयमा ख्याती प्राप्त व्यक्ती सम्बन्धी विशेष जानकारी

२. अन्तर्राष्ट्रिय महत्त्वको विषय

-    नेपाल र विश्व तथा नेपालको विदेश नीति

-   अन्तर्राष्ट्रिय शक्ती तथा सामरिक विषयको जानकारी

-    संयुक्त राष्ट्र संघ तथा अन्य अन्तर्राष्ट्रिय संगठन तथा एजेन्सी

-    विभिन्न देशका अन्तर्राष्ट्रिय सन्धि, सम्झौता र सम्मेलन

-    सार्क गतिविधि

-    अन्य वैश्विक सामाजिक-सांस्कृतिक गतिविधि

३. सामाजिक महत्त्वको विषय

-    लैङगिक विभेद र महिला हिंसा 

-    श्रम कानुन तथा सुधार, रोजगारी र गरिबी

-    सामाजिक चुनौतीहरु र उपायहरु

-    खाद्य सुरक्षा, मानव विकास, शिक्षा-संस्कृति, मिडिया, सामुदायिक विकास

-    भ्रष्टाचार प्रतिवेदन, मानव विकास सूचकांक आदि ।

४. आर्थिक महत्त्वको विषय

-    राष्ट्रिय अर्थ नीती 

-    राष्ट्र वैंकको मौद्रक निती

-    राष्ट्रिय बजेटको विविध पक्ष तथा त्यसका सामाजिक आर्थिक प्रभाव

-    मुद्रा तथा बैंकिङसँग सम्बन्धित नीति- नियम एवं सुधार

-    व्यापार तथा वाणिज्यसम्बन्धी सरकारी नीति

-    विश्व बैंक, अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोष तथा अन्य आर्थिक मञ्चका सम्मेलन

-    अन्य राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय आर्थिक सम्मेलन एवं गतिविधि

-    पुँजि वजार

-    पर्यटन

५. विज्ञान तथा प्रविधि

-    सूचना प्रविधि, जैविक प्रविधि एवं अन्तरिक्ष विज्ञान

-    विभिन्न अन्वेषण तथा आविष्कार

-    स्वास्थ्य र पोषण, कृषि तथा उद्योग

-    भौतिक तथा रसायन विज्ञान

६. पर्यावरणीय महत्त्वको विषय

-    प्राकृतिक संरचना र विपद् व्यवस्थापन

-    वन तथा जीव संरक्षण र पर्यावरणीय तथा पारिस्थितिकी सुरक्षा

-    पर्यावरणसँग सम्बन्धित राष्ट्रिय-अन्तर्राष्ट्रिय कानुन, सम्मेलन तथा सम्झौता आदि

-    ईको पर्यावरण

७. खेलकुद

-    प्रमुख खेल आयोजना, 

-    खेल पदक तथा पुरस्कार

-    राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रि खेलका महत्पूर्ण कुराहरु

-    खेलसँग ख्याती प्राप्त व्यक्तिवारेमा जानकारी

८. विविध

-    शब्द संक्षेप, चर्चित पुस्तक, व्यक्तित्व तथा चर्चित स्थल

-    प्रमुख दिवस र वर्ष, महोत्सव

-    प्रमुख अभियान, शिक्षा-संस्कृति, दुर्घटना तथा अन्य महत्त्वपूर्ण तथ्य ।

-  राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रि सम्मान तथा पुरष्कारहरु

सन्दर्भ सामाग्रीः सामान्यज्ञान, सामाजिक अध्ययन र कान्तिपुर साप्ताहिक